Mimarlık Üzerine On Kitap - Vitruvius

Romalı mimar-mühendis Vitruvius tarafından kaleme alınan ve Antik Çağ’dan günümüze ulaşabilen, mimarlık ve mühendislik üzerine tek bilimsel eser olan De Architectura, mimarlık sanatının başta gelen eserlerindendir. Kitabın evrensel önemi ve içerdiği düşünsel yapı onu tek bir kültürün malı olmaktan çıkarmış, dünya klasikleri içinde bütün uygar insanların mirası yapmıştır. On kitaptan, daha doğrusu on bölümden oluşan bu çalışmanın en önemli özelliği kendisinden önce yazılmış fakat kaybolmuş birçok Yunan ve birkaç Roma teorik ve teknik yayınlarının bir nevi özeti olması; ayrıca zamanının yapı geleneklerini Vitruvius’un kendi deneyimleriyle de bütünleştirerek bir bilgi oluşturmasıdır.

Türkçeye çevirisi Suna Güven tarafından yapılan Mimarlık Üzerine On Kitap için Albert A. Howard, Şevki Vanlı, Fikret K. Yeğül ve Adnan Aksu gibi bir önsöz kaleme alan Lale Özgenel şöyle diyor:

“... On bölümden oluşan bir kılavuz kitap niteliğinde kaleme alınmış olan De Arcihectura’da iki tema öne çıkar. Birincisi, ‘mimarlığın tüm yapılı ve mekanik çevreyi içerdiğini, çok karmaşı bir sanat olduğunu ve insanlığın sosyal dünyası içindeki sanatlar arasında en çok gerekli olanlardan birisi olduğunu aktarır; diğeri ise, doğru meslek pratiğinin, çok çeşitli teorik ve mesleki bilginin ustaca sentezlenmesi gerektiğini...”

Her biri ayrı birer “kitap” olarak tanımlanan on temel “bölüm”den oluşan Mimarlık Üzerine On Kitap’ta mimarlık ve mühendislik alanlarının bileşenleri malzemeden yönteme kadar çok ayrıntılı işlenir: mimarın eğitimi, mimarlığın temel ilkeleri, kent duvarları, kamu yapılarının arazileri, konutun kökeni, tuğla, kum, kireç, taş, kereste, duvar örme yöntemleri, iyon düzeni, toskana tapınağı, dor düzeni, süslemeler, temeller, altyapılar, tapınak, sunak, yunan tiyatrosu, forum, bazilika, hamam, revak, tonoz, renkler, çiftlik evi, iyi su için denemeler, su kemeri, sarnıç, güneş saati, su saati, kaldırma makinesi, su çarkı, su değirmeni, savunma önlemleri, mancınıklar...

VITRUVIUS KİMDİR?

Roma Cumhuriyet dönemi sonlarına doğru (MÖ 90-20) yaşamış olduğu düşünülen Vitruvius’un bir askeri mimar mühendis olduğu biliniyor. De Architectura adlı kapsamlı ve ayrıntılı kitabını ise emekli olduktan sonra MÖ 25 sıralarında yazdığı tahmin ediliyor. Gençlik yıllarını Julius Caesar’ın emrinde askeri mühendis-mimar olarak geçirdiği sanılan Vitruvius, kitabını, ilk Roma İmparatoru Augustu’a ithaf etmiştir.